Deesis (łac. z gr. Δεομαι, modlitwa, prośba) – motyw związany z ikonografią chrześcijańską.
Polega na trimorhionicznym (trójczęściowym) obrazowaniu osób świętych – centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator, obok Maryja, następnie Jan Chrzciciel. Często też kompozycja uzupełniana jest o znajdujące się poniżej postacie aniołów, świętych, apostołów lub proroków – wtedy powstaje tzw. Wielkie Deesis. Przedstawienie Deesis wiąże się z Sądem Ostatecznym i wyraża wiarę w Maryję, św. Jana i innych świętych, jako przedstawicieli ludzkości i orędowników za grzesznych, proszących Boga o łaskę.
Czasem, kompozycja Deesis nie była jedną ikoną, ale trzema oddzielnymi ikonami umieszczonymi obok siebie lub składaną ikoną potrójną (gdzie Bogurodzica i Jan Chrzciciel byli umieszczeni na skrzydłach ikony). W domach obrządku prawosławnego, zwłaszcza na Rusi, w kąciku modlitewnym również komponowano ikony w układ Deesis z tym, że Jana Chrzciciela zastępowano Mikołajem Cudotwórcą.
Deesis, ikonostas w cerkwi św. Proroka Eliasza w Jarosławiu, początek XVIII wieku
Wschodnie ikony Deesis znane były już w VI-VII w. Po przezwyciężeniu ikonoklazmu w IX-XI w. była umieszczana na architrawie (pozioma belka, podtrzymująca belkowanie) templonu świątyń bizantyjskich. Na Rusi przekształciła się w rząd Deesis tzw. wysokiego ikonostasu.
More Stories
Wielki Arcykapłan
Zbawiciel w siłach
Ikona